healthy
นอนไม่หลับ โรคยอดฮิตที่ส่งผลอันตรายต่อสุขภาพ
นอนไม่หลับสมองไม่หยุดคิด กว่าจะข่มตานอนให้หลับได้ อาการพวกนี้ที่บ่งบอกว่าคุณมีภาวะนอนหลับยาก การนอนไม่หลับสามารถส่งผลกระทบที่รุนแรงต่อชีวิตประจำวัน ดังนั้นควรพยายามหาวิธีแก้ไขและรักษาอาการนี้อย่างเหมาะสม บทความนี้พาไปทำความรู้จักโรคนอนไม่หลับ พร้อมวิธีทำให้นอนหลับ และการรักษานั้นทำได้อย่างไร
อาการนอนไม่หลับมีสาเหตุมาจากอะไรบ้าง?
อาการนอนไม่หลับ (Insomnia) อาจเกิดขึ้นจากหลายสาเหตุ ดังนี้
- ความเครียดและความวิตกกังวล ความกังวลเกี่ยวกับงาน การเรียน หรือปัญหาส่วนตัว อาจทำให้จิตใจไม่สงบและนอนไม่หลับได้
- ปัญหาสุขภาพจิต เช่น โรคซึมเศร้า โรควิตกกังวล หรือโรคไบโพลาร์
- สภาพแวดล้อมในการนอน เสียงรบกวน แสงสว่าง หรืออุณหภูมิในห้องนอนที่ไม่เหมาะสม
- การใช้สารเสพติด การดื่มกาแฟ แอลกอฮอล์ หรือการใช้ยาบางชนิด เช่น ยาที่มีสารกระตุ้นให้ตื่นตัว
- การเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต การเดินทางข้ามโซนเวลา หรือการทำงานเป็นกะ
- ปัญหาสุขภาพร่างกาย เช่น ปวดหลัง ปวดท้อง หรือปัญหาทางเดินหายใจ
- การใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ก่อนนอน เช่น การดูทีวีหรือใช้สมาร์ทโฟนก่อนนอน อาจทำให้สมองตื่นตัวและนอนไม่หลับนั่นเอง
อาการนอนไม่หลับ มีกี่แบบ?
อาการนอนไม่หลับกระสับกระส่ายสามารถแบ่งออกเป็นหลายแบบ ขึ้นอยู่กับลักษณะและระยะเวลาของอาการ โดยทั่วไปสามารถแบ่งออกเป็น 3 แบบหลักๆ ได้แก่
- นอนไม่หลับชั่วคราว (Transient Insomnia) หรืออยากนอนแต่นอนไม่หลับ สามารถเกิดขึ้นเป็นระยะเวลาสั้นๆ ประมาณ 1 คืนถึงไม่เกิน 1 สัปดาห์ สาเหตุอาจมาจากความเครียดเฉียบพลัน เช่น การสอบ การเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อม หรือการเดินทางข้ามโซนเวลา
- นอนไม่หลับระยะสั้น (Short-Term Insomnia) เกิดขึ้นเป็นระยะเวลาประมาณ 1 สัปดาห์ถึง 3 เดือน สาเหตุอาจมาจากความเครียดที่ยืดเยื้อ หรือการปรับตัวกับการเปลี่ยนแปลงในชีวิต เช่น การเลิกรา การสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก หรือปัญหาสุขภาพบางอย่าง
- นอนไม่หลับเรื้อรัง (Chronic Insomnia) เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องมากกว่า 3 เดือน มักมีสาเหตุจากปัญหาสุขภาพจิต เช่น โรคซึมเศร้า โรควิตกกังวล หรือโรคไบโพลาร์ รวมถึงปัญหาสุขภาพร่างกายที่มีความซับซ้อน เช่น โรคปวดเรื้อรัง หรือปัญหาทางเดินหายใจ
ผลเสียของการนอนไม่หลับ ไม่เต็มอิ่ม
การนอนไม่หลับอาจมีผลเสียหลายประการต่อร่างกายและจิตใจ จนก่อให้เกิดไปถึงความอันตรายต่อชีวิตได้เลย
- ผลเสียต่อสุขภาพร่างกาย
- ความอ่อนเพลียและการเสื่อมสมรรถภาพ: รู้สึกอ่อนล้า ไม่มีพลังงาน สมรรถภาพในการทำงานและกิจกรรมประจำวันลดลง
- ความเสี่ยงต่อโรคเรื้อรัง: เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหัวใจ โรคเบาหวาน และโรคความดันโลหิตสูง
- ระบบภูมิคุ้มกันลดลง: การนอนไม่หลับเป็นเวลานานทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ ทำให้เสี่ยงต่อการติดเชื้อมากขึ้น
- ผลเสียต่อสุขภาพจิต
- อารมณ์ไม่คงที่: มีแนวโน้มจะมีอารมณ์แปรปรวน หงุดหงิดง่าย หรือมีอาการซึมเศร้า
- ความเครียดและความวิตกกังวล: การนอนไม่หลับเป็นเวลานานอาจเพิ่มความเครียดและความวิตกกังวล
- ผลเสียต่อการทำงานและการเรียน
- สมาธิลดลง: อาการง่วงนอนตลอดเวลารู้สึกไม่สดชื่นนั้น ทำให้ความสามารถในการจดจ่อและจดจำข้อมูลลดลง
- ประสิทธิภาพการทำงานลดลง: ประสิทธิภาพในการทำงานและการเรียนลดลง อาจทำให้เกิดความผิดพลาดบ่อยขึ้น
- ผลเสียต่อความปลอดภัย
- อุบัติเหตุ: การนอนไม่หลับทำให้มีความเสี่ยงที่จะเกิดอุบัติเหตุในการขับขี่รถยนต์หรือในบางอาชีพที่ทำงานที่เสี่ยงอันตรายเพิ่มขึ้น
อาการนอนไม่หลับแบบไหนควรปรึกษาแพทย์
อาการง่วงแต่นอนไม่หลับที่ควรได้รับคำปรึกษาจากแพทย์ คือในกรณีที่อาการมีความรุนแรงหรือส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ซึ่งเช็คแล้วการพักผ่อนไม่เพียงพออาการดังต่อไปนี้ ต้องรีบพบแพทย์โดยเร็ว
- นอนไม่หลับเรื้อรัง (Chronic Insomnia) หากมีอาการนอนไม่หลับ ชอบสะดุ้งตื่นกลางดึกอย่างต่อเนื่องเป็นเวลา 3 เดือนหรือมากกว่านั้น ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุและวิธีการรักษาที่เหมาะสม
- นอนไม่หลับที่มีผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวัน หากอาการนอนไม่หลับทำให้มีผลกระทบต่อการทำงาน การเรียน หรือกิจกรรมประจำวัน รวมถึงอารมณ์และสุขภาพจิต
- อาการนอนไม่หลับที่มีอาการแทรกซ้อนทางร่างกาย เช่น ปวดหัว ปวดกล้ามเนื้อ หรือมีอาการเจ็บป่วยอื่นๆ ร่วมด้วย
- การนอนไม่หลับที่มาจากปัญหาสุขภาพจิต เช่น ความเครียด ความวิตกกังวล หรือโรคซึมเศร้า หากรู้สึกว่าควบคุมอาการเหล่านี้ไม่ได้
- การนอนไม่หลับที่เกิดจากการใช้ยาหรือสารเสพติด หากการนอนไม่หลับเกิดจากการใช้ยาหรือสารเสพติดบางชนิด ควรปรึกษาแพทย์เพื่อปรับเปลี่ยนยา หรือหาวิธีการเลิกใช้สารเสพติด
นอนไม่หลับ รักษาได้ไหม และมีวิธีรักษาอย่างไรบ้าง?
อาการนอนไม่หลับสามารถรักษาได้โดยใช้วิธีการต่างๆ ซึ่งอาจแบ่งออกเป็นการปรับพฤติกรรม การใช้ยา และการรักษาทางจิตวิทยา ดังนี้
การปรับพฤติกรรมและวิถีชีวิต
- การสร้างสุขลักษณะการนอนที่ดี (Sleep Hygiene)
- วิธีนอนให้หลับง่ายๆ คือเข้านอนและตื่นนอนในเวลาเดียวกันทุกวัน
- สร้างสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับการนอน เช่น ห้องเงียบ มืด และอุณหภูมิที่สบาย
- หลีกเลี่ยงการใช้สมาร์ทโฟน คอมพิวเตอร์ หรือดูทีวีก่อนนอน
- หลีกเลี่ยงการดื่มกาแฟ แอลกอฮอล์ หรือการสูบบุหรี่ก่อนนอน
- การผ่อนคลายก่อนนอน
- ฝึกการหายใจลึกๆ การทำสมาธิ หรือการโยคะ
- อ่านหนังสือหรือนั่งสมาธิ
- การปรับพฤติกรรมการกิน
- หลีกเลี่ยงการกินอาหารหนักก่อนนอน
- รับประทานอาหารที่มีสารช่วยการนอน เช่น นมอุ่น หรือกล้วย
การรักษาด้วยยา
- ยานอนหลับ (Sedative-Hypnotics)
- วิธีทำให้นอนหลับโดยการใช้ยานอนหลับ ในเฉพาะกรณีที่จำเป็นและต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์
- ยาที่ใช้บ่อยเช่น Benzodiazepines, Non-benzodiazepine hypnotics
- ยารักษาภาวะซึมเศร้าหรือยาคลายกังวล (Antidepressants/Anti-anxiety medications)
- ใช้ในกรณีที่การนอนไม่หลับเกิดจากความเครียดหรือภาวะซึมเศร้า
การรักษาทางจิตวิทยา
- การบำบัดด้วยพฤติกรรมและการรู้คิด (Cognitive Behavioral Therapy for Insomnia – CBT-I)
- เป็นวิธีการรักษาที่มีประสิทธิภาพสูง โดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและความคิดเกี่ยวกับการนอน
- วิธีทำให้ง่วงโดยการใช้เทคนิคเช่น การควบคุมการกระตุ้น (Stimulus Control), การจำกัดเวลานอน (Sleep Restriction)
- การผ่อนคลายและการฝึกสมาธิ (Relaxation Techniques and Mindfulness Meditation)
- การฝึกเทคนิคการผ่อนคลาย เช่น การหายใจลึก การทำสมาธิ การฝึกจินตนาการถึงภาพที่สงบ
สรุปโรคนอนไม่หลับ หลับยาก
การแก้ไขปัญหานอนไม่หลับหรือนอนหลับยาก อาจเริ่มจากการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตและสร้างสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับการนอน การรักษาที่เหมาะสมสำหรับแต่ละบุคคลอาจแตกต่างกัน ดังนั้นควรปรึกษาแพทย์เฉพาะทางด้านการนอนเพื่อหาสาเหตุและแนวทางการรักษาที่เหมาะสมต่อไป
